Պրանայամա - շնչառական տեխնիկա

Պրանայաման իրենից ներկայացնում է շնչառության վերահսկում: Չնայած այս բացատրությունը թվում է որոշակիորեն ճիշտ, սակայն այն ամբողջությամբ չի արտահայտում նրա իմաստը: Պրանայամա բառը կազմված է երկու արմատից` «prana» և «ayama»: «Prana» նշանակում է «կենսական էներգիա»: Այդ կենսական էներգիան համարվում է թթվածինը կամ օդը: Սակայն պրանայաման պետք չէ դիտարկել միայն շնչառական վարժություններ` ուղղված լցնելու թոքերը թթվածնով: Պրանայաման օգտագործում է շնչառությունը`ազդելու նադիներում կամ էներգետիկ ուղիներում պրանայի կան կենսական էներգիայի հոսքին: «Yama» նշանակում է վերահսկում, սակայն պրանայամա բառի մեջ «ayama» արմատն է, որը նշանակում է պրանայի կամ կենսական էներգիայի ընդլայնում: Պրանայամայի տեխնիկաների միջոցով հնարավոր է ակտիվացնել կյանքի ուժը և ստանալ ավելի բարձր աստիճանի էներգիա և գիտակցություն:

Պրանայամայի պրակտիկայում կան շնչառության 4 ասպեկտներ, դրանք են`

  1.          Pooraka – ներշնչել,
  2.          Rechaka – արտաշնչել,
  3.       Antar kumbhaka – ներշունչի պահում,
  4.           Bahir kumbhaka – արտաշունչի պահում,
  5.         Kevala kumbhaka –մեկ շունչ, 3 վայրկյան պահում, հետո էլի շունչ և կրկին պահում, և այդպես շարունակ:

Շնչառություն, առողջություն և պրանայամա

Շնչառությունը մարմնում ընթացող ամենակարևոր գործընթացն է: Այն ազդում է

ամեն մի բջջի գործունեությանը և, ամենակարևորը այն է, որ ուղղակիորեն կապված է ուղեղի աշխատանքի հետ: Մարդը շնչում է մոտավորապես 15 անգամ ամեն րոպե և 21,600 անգամ յուրաքանչյուր օր:  Շնչառական համակարգը ապահովում է թթվածնի և գլյուկոզայի այրումը` էներգիա արտադրելով յուրաքանչյուր մկանային կծկման և մտավոր գործընթացի համար:

Շնչելը սերտորեն կապված է մարդկային բոլոր ասպեկտների հետ:

Մարդկանց մեծ մասը շնչում է սխալ` օգտագործելով նրանց թոքերի միայն մի փոքր կարողությունը: Շնչառությունը այս ժամանակ սովորաբար մակերեսային է լինում` զրկելով մարմինը  թթվածնի և պրանայի մատակարարումից, որը շատ կարևոր է առողջության համար:

Ռիթմիկ, խորը և դանդաղ շնչառությունը խթանում է հանգիստ և գոհունակ մտքի առաջացմանը: Անկանոն շնչառությունը խանգարում է ուղեղի ռիթմին և հանգեցնում է ֆիզիկական, զգացմունքային և մտավոր բլոկների: Դրանք, իր հերթին, հանգեցնում են ներքին հակամարտության, անհավասարակշռված անհատականության, ոչ ճիշտ ապրելակերպի և հիվանդությունների առաջացմանը: Պրանայաման ստեղծում է կանոնավոր շնչառական ռիթմ:

Չնայած շնչառությունը հիմնականում անգիտակից գործընթաց է, դրա գիտակցված հսկողությունը կարելի կատարել ցանկացած պահին:

Շնչառություն և կյանքի տևողություն

Բացի կյանքի որակի վրա ազդելուց, շնչառության ճիշտ ռիթմին հետևելը կարող է երկարացնել կյանքի տևողությունը: Հին ժամանկներում ապրող յոգերը ու ռիշեցիները մանրամասն ուսումնասիրել են բնությունը:

Նրանք նկատեցին, որ կենդանիները, որոնք շնչում են դանդաղ, ինչպիսիք են`մպիտոնը, փիղը և կրիաները ունեն երկար կյանքի տևողություն, մինչդեռ արագ շնչող կենդանիները, ինչպիսիք են` թռչունները, շները և նապաստակները, ապրում են ընդամենը մի քանի տարի: Այս դիտարկումից նրանք հասկացան մարդու կյանքի տևողության համար դանդաղ շնչառության կարևորությունը:

Դանդաղ շնչառութունը սիրտը պահում է ավելի ուժեղ և նպաստում է կյանքի տևողության երկարացմանը:

Շնչառություն. Միշտ շնչեք քթով և ոչ թե բերանով, եթե այլ շնչառական տեխնիկա չի կատարվում: Քիթը պետք է պարբերաբար մաքրել Ջալա նետիի միջոցով, նախքան շնչառական պրակտիկաների կատարումը:

Ե ՞րբ կատարել պրանայաման:  Վաղ առավոտյան պրանայամաների կատարումը լավագույն ժամանակն է: Երբ մարմինը թարմ է և միտքը ազատ է որևէ տպավորություններից: Եթե դա հնարավոր չէ, այլ լավ ժամանակ է մայրամուտից հետոն: Փորձեք պարբերաբար զբաղվել կատարել պրանայամաները ամեն օր նույն ժամանակ ու տեղում: Կանոնավորությունը ուժեղացնում է և նաև մեծացնում է կամքի ուժը: Պետք չէ շտապել,  դանդաղ և կայուն առաջընթացը շատ կարևոր է:

Որտե ՞ղ կատարել պրանայաման:  Անհրաժեշտ է պրանայամաները կատարել հանգիստ, մաքուր և հաճելի սենյակում, որը լավ օդափոխված է, բայց չկա միջանցիկ քամի: Ընդհանրապես, անհրաժեշտ է խուսափել ուղղակի արևի լույսի ներքո կատարել շնչառական վորժությունները, քանի որ մարմինը կունենա գերտաքացում, բացառությամբ լուսաբացի, երբ վաղաժամ արևի փափուկ ճառագայթները օգտակար են:  Քամու, օդորակիչի ներքո ներքո շնչառական վարճությունների կատարումը կարող է հանգեցնել մարմնի ջերմաստիճանի խանգարմանը և հանգեցնի ցրտահարման:

Ո ՞ր դիրքում կատարել:

Հարմարավետ, կայուն մեդիտացիոն դիրքը պրակտիկայի ընթացքում անհրաժեշտ է արդյունավետ շնչառության և մարմնի կայունությունը ապահովելու համար: Siddha / siddha yoni ասանան պրանայամայի կատարման համար լավագույն դիրքերից մեկն է: Մարմինը պետք է հնարավորինս թուլացվախ լինի ամբողջ պրակտիկայի ընթացքում `ողնաշարի, վզի և  գլխի հետ միասին:

Հաջորդականություն: Պրայամաները պետք է կատարել ասանաներից հետո և մեդիտացիաներից առաջ: Պրանայամաներից հետո մի քանի րոպե կարելի է պարկել շավասանայի դիրքով:

Հագուստ:   Անհրաժեշտ է կրել բնական մանրաթելից պատրաստված, ազատ և հարմարավետ հագուստ: Մարմինը կարող է ծածկվել վերմակով, երբ ցուրտ է, կամ միջատներին հեռու պահելու նպատակով:

Դատարկ ստամոքս: Պարանայաման պետք է կատարել ուտելուց առնվազն երեք կամ չորս ժամ հետո: Ստամոքսում սնունդը ճնշում է գործադրում ստոծանու և թոքերի վրա` խանգարելով ամբողջական և խորը շնչելուն:

Կողմնակի ազդեցություններ: Առաջին անգամ շնչառական վարժություններ կատարելիս` սովորաբար տարբեր նշաններ կարող են դրսևորվել առողջ մարդկանց մոտ: Սրանք օրգանիզմի մաքրման և տոքսինների հեռացման գործընթացի արդյունք են, ինչպիսիք են օրինակ, քոր, դող, տաքություն, սառնություն, զգացմունքներ թեթևության կամ ծանրության զգացողություններ: Նման զգաղոցություններըւ ընդհանրապես ժամանակավոր են, բայց եթե նրանք շարունակական են, անհրաժեշտ է խորհդակցել յոգայի ուսուցչի հետ:

Հակացուցումներ:  Պրանայաման չպետք է կատարվի հիվանդ ժամանակ, թեև պարզ մեթոդներ, ինչպիսիք են` շնչառության հետևելը  շավասանայի դիրքում, կարող է կատարվել: Միշտ խորհրդակցեք յոգայի ուսուցչի հետ` նախքան թերապևտիկ նպատակներով պրանայամաների կատարումը:

Չծխել:  Պրանայամա կատարող անձանց խորհուրդ չի տրվում ծխախոտի օգտագործումը:

Կան պրանայամաների տարբեր տեսակներ, որոնց մասին կխոսենք , հետևյալ  բաժիններում՝ 

1․ Յոգիկ ամբողջական շնչառություն,

2․ Նադի Շոդհանա պրանայամա,

3․ Շիթալի պրանայամա, 

4․ Շիտկարի պրանայամա,

5․ Բհարմարի պրանայամա,

6․ Ուջջայի պրանայամա,

7․ Բհաստրիկա պրանայամա,

8․ Կապալբհաթի պրանայամա,

9․ Սուրյա Բեդհա։